Қазақстанның кейбір өңірлерінде жаз мезгілінде пәтер жалдау бағасы 80%-ға дейін шарықтап кетті. Бұл жаңалық жалға алушыларды да, экономистерді де алаңдатып отыр. Алматы, Астана, Ақтау сияқты ірі қалалар мен туристік аймақтарда бағаның күрт өсуі байқалады. Неліктен пәтер жалдау құны осынша қымбаттады және халық бұған қалай бейімделе алады? Біз осы мәселенің себептері мен салдарын талдап, шешім жолдарын қарастырамыз.
Бағаның өсуі: не болып жатыр?
2025 жылдың жазында Қазақстанның бірқатар өңірлерінде пәтер жалдау бағасы рекордтық деңгейге жетті. Мәселен, Алматыда бір бөлмелі пәтердің орташа жалдау құны айына 200-250 мың теңгеден 350-400 мың теңгеге дейін өсті. Ақтау мен Атырауда туристік маусымның әсерінен баға 80%-ға дейін қымбаттаған. Астанада да жағдай ұқсас: екі бөлмелі пәтерлердің бағасы 300 мың теңгеден 500 мың теңгеге дейін жетіп отыр.
«Жазда пәтерге сұраныс артады, бірақ биылғы өсім ерекше жоғары. Бұл тек туристермен ғана емес, ішкі нарықтағы өзгерістермен де байланысты», — дейді жылжымайтын мүлік сарапшысы Айгүл Қасымова.
Негізгі себептер
Туристік маусымның әсері:
Жазда Ақтау, Балқаш, Боровое сияқты туристік аймақтарда қысқа мерзімді жалдау (тәуліктік пәтерлер) сұранысы артады. Бұл ұзақ мерзімді жалдау бағасын да көтереді, өйткені үй иелері туристерден көбірек табыс табуды көздейді.
«Ақтауда жазда пәтерді тәулігіне 30-40 мың теңгеге табу қиын. Бұл нарықтың ұзақ мерзімді жалға берушілеріне де әсер етеді», — дейді жергілікті риелтор Данияр Есжанов.
Инфляция және теңгенің құнсыздануы:
2025 жылы теңге бағамының әлсіреуі (евро 600 теңгеге жетті, доллар да қымбаттады) құрылыс материалдары мен коммуналдық қызметтердің бағасын өсірді. Үй иелері шығындарын өтеу үшін жалдау ақысын көтеруде.
Инфляция 8-10%-ға жетті, ал теңгенің құнсыздануы импортқа тәуелді тауарларды қымбаттатты. Бұл пәтер бағасына тікелей әсер етеді.
Сұраныс пен ұсыныстың теңгерімсіздігі:
Алматы мен Астанада халық саны өсуде, студенттер мен мигранттар саны артуда. Бірақ жаңа тұрғын үйлердің салыну қарқыны сұранысты қанағаттандыра алмай отыр.
«Қалаға келетін жастар көбейді, бірақ қолжетімді пәтерлер жетіспейді. Бұл бағаның өсуіне әкеледі», — дейді риелторлық агенттіктің өкілі.
Мемлекеттік бағдарламалардың тоқтауы:
Льготты ипотеканың тоқтатылуы және максималды ставканың 25%-дан 20%-ға дейін төмендеуі кейінге шегерілуі көптеген адамды сатып алу орнына пәтер жалдауға мәжбүр етті. Бұл сұранысты одан әрі арттырды.
Халыққа қандай салдар әкеледі?
Қаржылық ауыртпалық: Орташа жалақысы 250-300 мың теңге болатын қазақстандықтар үшін пәтер жалдау шығыны отбасы бюджетінің жартысынан көбін алады. «Пәтерге 350 мың теңге төлеп, қалған ақшаға өмір сүру қиын», — дейді алматылық жалға алушы Нұрлан Әбдірахманов.
Әлеуметтік теңсіздік: Жоғары баға әсіресе студенттер мен жас отбасыларға соққы болып отыр. Көбі қаланың шетіндегі арзан пәтерлерге көшуге мәжбүр.
Көлеңкелі нарық: Бағаның өсуімен жалға берушілер көбіне салық төлеуден жалтарады, бұл мемлекеттің кірісін азайтады.
Мемлекет не істеп жатыр?
Әзірге билік пәтер жалдау бағасын реттеуге бағытталған нақты шаралар жариялаған жоқ. Дегенмен, Индустрия және құрылыс министрлігі қолжетімді тұрғын үй салу жоспарын жалғастыруда. 2025 жылы 12 мыңнан астам әлеуметтік пәтер салу көзделген, бірақ бұл сұранысты толық жаба алмайды.
Жергілікті әкімдіктер Алматы мен Астанада жалға берілетін пәтерлердің бағасын бақылап отыр, бірақ бағаны шектеу механизмі әзірше жоқ.
Шешім жолдары: не істеуге болады?
Жалға алушылар үшін:
Ерте іздеу: Пәтерді маусым басталмай тұрып (көктемде) іздеген дұрыс, өйткені жазда баға шарықтайды.
Келісімшарт жасау: Жалдау шартын міндетті түрде рәсімдеңіз, бағаның кенет өсуінен қорғану үшін шартқа бағаны бекітіңіз.
Бірлесіп жалдау: Достармен немесе әріптестермен бірге пәтер жалдап, шығынды бөлісуге болады.
Мемлекет үшін:
Жалға берілетін пәтерлердің бағасын реттеу үшін уақытша шектеулер енгізу.
Әлеуметтік жалдамалы тұрғын үй санын көбейту, әсіресе жастар мен аз қамтылған отбасылар үшін.
Жалға берушілердің салық төлеуін қатаң бақылау арқылы көлеңкелі нарықты азайту.
Бизнес үшін:
Кәсіпорындар қызметкерлеріне пәтер жалдауға субсидия беріп, әлеуметтік қолдау көрсете алады.
Ертеңгі күніміз не болмақ?
Пәтер жалдау бағасының өсуі — Қазақстандағы экономикалық және әлеуметтік мәселелердің айнасы. Инфляция, теңгенің әлсіреуі және тұрғын үй тапшылығы жағдайды ушықтырып отыр. Егер мемлекет пен бизнес шұғыл шаралар қабылдамаса, бағаның өсуі жалғаса береді, ал халықтың өмір сүру деңгейі төмендей түседі.
Марат Төлепберген,
арнайы TilshiNews үшін