Алматыдағы Бағанашыл балалар үйінің тағдыры төңірегіндегі дауға Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тікелей араласуы – Қазақстандағы мемлекеттік басқару жүйесінің күрделі мәселелерін ашық көрсетті, деп хабарлайды «Тілші».
Бала тағдыры – жүйелік олқылықтар айнасы
Бағанашыл балалар үйін Қонаевқа көшіру туралы шешім қабылданып, тәрбиеленушілердің, қоғам белсенділерінің, құқық қорғаушылардың наразылығын тудырды. Бұл жанжалдың мәні – жалаң бюрократиялық шешім қабылдау, жұртшылықтың пікірін ескермеу және шенеуніктердің мүддесін балалардың құқығынан жоғары қою.
Президент әкімшілігі комиссиясының Алматыға келіп, балалар үйіндегі жағдайды тексеруі – биліктің мәселеге тек жоғарыдан араласқанда ғана қозғалатынын тағы бір мәрте дәлелдеді. Мемлекет басшысы нұсқау бермегенде, шенділердің шешімі қалай жүзеге асатыны белгісіз еді.
«Жүйе бұрынғы күйінде»
Белгілі саясаттанушы Досым Сатпаев бұл жағдайды жүйелі мемлекеттік дағдарыстың айқын мысалы ретінде бағалайды. Оның пікірінше, елімізде “жақсы патша, жаман уәзір” синдромы қалыптасқан: кез келген даулы жағдайды тек жоғары биліктің араласуы ғана шешеді. Ал шенеуніктер қоғам мен қарапайым азаматтардың мүддесімен санасуға асықпайды, мәселе ушығып, билікке сын-ескертпе түскенде ғана “қозғалады”.
«Президент әкім деңгейіндегі мәселені өзі шешсе, бұл жүйенің әлсіздігін көрсетеді. Өйткені билік вертикалі мен кадр таңдаудағы қағидаттардың әлсіздігі кез келген дағдарыста «жақсы патша – жаман уәзір» классикалық әдісі көрініс табады. Бірақ мемлекеттік аппараттың дағдарыстар тудырып отырғаны өзгермейді. Егер шынайы саяси және құқықтық реформалар жүргізілгенде, балалар үйі және өзге де мәселелер әділ шешілер еді», – дейді Досым Сатпаев.
Халық үніне құлақ асатын мемлекет қайда?
Президент Тоқаевтың араласуы – әкімшілік шешімдердің бала мүддесіне қайшы қабылданатынын, ал «естуші мемлекет» қағидасы іс жүзінде жиі орындалмайтынын көрсетіп берді. «Жетімнің көз жасы, ата-анасыз қалған баланың құқығы» – бұл қоғамда кездейсоқ даулармен шешілмеуі тиіс құндылық. Оларға қатысты кез келген шешім ашықтықпен, барлық тараптың пікірін ескеріп қабылдануы керек.
Бұл оқиғада шенеуніктердің жер учаскесі мен ғимарат тағдырына көбірек көңіл бөлгені байқалды. Қоғам белсенділері, әсіресе Аружан Сайын, бұл әрекетті заңға қайшы, балалар құқығын аяққа таптау деп баға берді. Ең бастысы – мәселені тек Президент тоқтатқан соң ғана артқа шегінген жүйенің бейімділігі.
Түйін
Бағанашылдағы дау – Қазақстандағы «бала тағдыры саясаттан жоғары тұруы тиіс» деген қағиданың әлі де қағаз жүзінде екенін көрсетті. Президенттің жеке араласуын қажет еткен жүйе – шынайы реформа мен жауапкершілікке мұқтаж. Қоғамда «қатаң бақылау мен естуші мемлекет» емес, ашықтық, әділеттілік пен бала құқығына басымдық беретін жаңа басқару мәдениеті керек.
Бұл жағдайдан жүйелі қорытынды шығарылмаса, «жақсы патша – жаман уәзір» аңызы әлі талай қайталануы мүмкін.